今日のサンスクリット語単語の文法解析

रामोदन्त（rāmodanta）という、ラーマーヤナを短く子供向けのやさしいサンスクリット語のシュローカにまとめた本を読んでいて気になった「अवष्टभ्य」という言葉の文法解析。

「अवष्टभ्य」の何が気になったのかというと、
まず、どうしてअवのあとにषत्वが起きているのか？
स् が ष् になるनिमित्तは、इण्कोः（इण् もしくは कवर्ग）が前にあることなので。
フツーに辞書を引いてみると、स्तम्भ् はअव の後でもष्टम्भ् になるとあったので、
8.3.58のセクションを見てみると、अवात् というのがあった！
でも、धातु が ष्टभिँなら、नलोपはなぜ起きるのか？
（ष् から始まる धातु は使われるときには स् になりますね。
इँ が इत् 文字の धातु は、後ろから２番目に न् が付加されます。
その न् が अनुस्वार になるのですが、その後、
परसवर्ण になって、म् になるというサンディは学びましたね。）
さらに、8.3.67 स्तन्भोः । の न् も気になるし、コメンタリーを見ると、सौत्र と書いている。
सौत्र とは、सूत्र で教えられている形、つまり धातुपाठ では見かけない形。
ってことは、LSKの क्रियादिगण で教えられている3.1.82 स्तम्भुस्तुम्भु...か。
ということで、まとめてみました。

अवष्टभ्य

स्तन्भुँ (to stop) is सौत्र-धातु, told in सूत्र 3.1.82 स्तम्भुस्तुम्भुस्कम्भुस्कुम्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च।, not in धातुपाठ.
अव + स्तन्भुँ (9P सौत्र) to rest upon + ल्यप्
अव + स्तभ् + य
नलोप by 6.4.24 अनिदितां हल उपधायाः क्ङिति । ~ लोपः
अव + ष्टभ् + य
मूर्धन्यत्व by 8.3.68 अवाच्चालम्बनाविदूर्ययोः। ~ स्तन्भोः उपसर्गात्
स्तन्भोः indicates that it is for सौत्र स्तन्भ्, not for ष्टभिँ धातु.
ष्टुत्व by 8.4.41 ष्टुना ष्टुः । ~ स्तोः


シュローカ自体はयुद्धकाण्डから
अनादृत्य तु तान् सर्वान् राक्षसान् प्रहृतानपि ।
अवष्टभ्य बलं पुत्र सुखेनावस्थितं तव ॥३९॥

Then (तु ⁰), having disregarded (अनादृत्य ⁰) all (सर्वान् ^2/3) those (तान् ^2/3) damons (राक्षसान् ^2/3), even though (अपि ⁰) being attacked (प्रहृतान् ^2/3), relying (अवष्टभ्य ⁰) on your (तव ^6/1) strength (बलम् ^2/1), I have been (अवस्थितम् ^1/1) at ease (सुखेन ^3/1). Oh! Son (पुत्र ^S/1)!